Jak kształtować 4 cnoty kardynalne w szkole?

.

Cnoty kardynalne w szkole? Czy w obecnych warunkach można kształtować sprawności moralne w takim miejscu? Pewne możliwości istnieją.Oczywiście można zapytać: w jakim stopniu te możliwości są dzisiaj wykorzystywane? Proszę przeczytać ten tekst i samemu spróbować odpowiedzieć sobie na to pytanie.

Ale wcześniej, dla porządku, przypominam: czym właściwie jest cnota kardynalna (cnota łać. virtus)? Przysposabia ona człowieka do działania zgodnego z naturą (św. Tomasz). Z kolei łacińskie vitium czyli wada, oznacza przysposobienie do działania niezgodnego z naturą (św. Tomasz).

Słowem – cnota, to sprawność, która sprawia, że człowiek zostaje przygotowany do wykonywania czynów dobrych bez większego wysiłku. Wada zaś pojawia się natychmiast, gdy takiego przygotowania i usprawnienia nie ma. Oto cztery cnoty kardynalne i sposób ich formowania w szkole.

Cztery cnoty kardynalne

Roztropność

Roztropność daje nam umiejętność dokonywania właściwych wyborów w różnych sytuacjach życiowych. Kształtowanie roztropności, jako cnoty głównej w szkole odbywa się przede wszystkim poprzez formowanie poszczególnych jej składników. Wśród nich w klasycznych podręcznikach aretologii wymienia się: pamięć, zmysł rzeczywistości, gotowość na pouczenie (docilitas), domyślność, zdrowy sąd, przewidywanie, oględność, zapobiegliwość.

Pamięć udoskonala się poprzez jej ciągłe ćwiczenie. Na przykład dzięki nauce wierszy czy tak często pogardzanych i nielubionych przez uczniów „formułek”. Bagatelizowanie nauczania pamięciowego sprawia, że omawiany składnik roztropności nie zostanie odpowiednio ukształtowany i nie będzie efektywnie wykorzystany przy dokonywaniu życiowych wyborów.

Zmysł rzeczywistości, czyli umiejętność trzeźwego i realnego spojrzenia na świat, kształtuje się przy pomocy odpowiednio dobranych lektur i treści. Chodzi o to, by młodzież uczyła się realnego podejścia do rzeczywistości. Nie służy temu literatura niskich lotów, oparta na szokowaniu, mająca za podstawę nierealistyczną filozofię życiową.

Gotowość na pouczenie (docilitas) wiąże się z kolei z otwarciem na doradczy głos osób starszych. Przy podejmowaniu ważnych życiowych decyzji niezwykle istotna jest rada kogoś bardziej doświadczonego. Powszechnie obowiązująca dziś ideologia praw ucznia stwarza na samym starcie atmosferę nieufności pomiędzy nauczycielem i uczniem, dlatego trudno później spodziewać się dobrego porozumienia między nimi. Biorąc to pod uwagę pedagodzy powinni zdwoić wysiłki, by, pomimo oddziaływania tego czynnika, zdobyć zaufanie ucznia.

Pozostałe składniki roztropności takie jak: domyślność, zdrowy sąd, przewidywanie, oględność, zapobiegliwość kształtuje się poprzez prowokowanie sytuacji decyzyjnych i stawianie w nich uczniów. Można to robić przy okazji organizacji różnych imprez i prac pozalekcyjnych. Temu służy także pilność czyli dbałość o wytrwałą realizację powierzonych zadań. Również promocja takich gier jak np. szachy czy gry zespołowe, nie wyłączając piłki nożne, sprzyja rozwijaniu wspomnianych wyżej umiejętności.

Sprawiedliwość, jako cnota główna

Cnota sprawiedliwości, która usprawnia wolę w czynieniu dobra, w praktyce polega na realizacji obowiązków wobec Boga, bliźnich, narodu. Obowiązki wobec Stwórcy realizuje się poprzez wychowanie religijne, które jest w ogóle fundamentem wszelkiego wychowania. Na nim buduje się podstawy charakteru. Dlatego “religia”, jako przedmiot szkolny, spełnia niezwykle istotną rolę. Wszelkie próby rugowania jej z rzeczywistości szkolnej są także z tego punktu widzenia szkodliwe.

Realizowanie obowiązków wobec Narodu wiążą się z szeroko pojętym wychowaniem patriotycznym. W szkole można je realizować np. poprzez przekazywanie uczniom określonych treści, szczególnie na języku polskim, historii, wos-ie. Nie bez znaczenia są również takie przedmioty, jak geografia czy muzyka, na których można akcentować treści odnoszące się do ojczystego krajobrazu czy przekazywać młodzieży narodowe tradycje muzyczne. Olbrzymie znaczenie ma tu akcentowanie ważnych rocznic poprzez apele i akademie szkolne.

Z kolei cnotę kardynalną sprawiedliwości w wymiarze wzajemnych relacji międzyludzkich kształtuje się między innymi poprzez określenie i przestrzeganie wewnątrzszkolnego kodeksu postępowania. Na różnych płaszczyznach szkolnego życia należy przysposabiać do: wdzięczności, grzeczności czy pracy na rzecz wspólnego dobra, jednocześnie zwalczając kłamstwo, wszelkie przejawy nieposłuszeństwa, wulgaryzmy, mściwość itp.

Umiarkowanie

Kolejna cnota główna, czyli umiarkowanie – opanowuje popęd przyjemnościowy. Dotyczy głównie dwóch najpotężniejszych popędów związanych z podtrzymywaniem życia (wstrzemięźliwość w jedzeniu i piciu) oraz jego przekazywania (czystość). Umiarkowanie w dużym stopniu decyduje o tym, że ktoś posiada charakter.

Brak wstrzemięźliwości w jedzeniu i piciu dzisiaj objawia się zwłaszcza w wyniku rozbuchanej konsumpcji i reklam, a także mód żywieniowych. Wychowanie w szkole w tym zakresie powinno mieć miejsce poprzez pogadanki na godzinach wychowawczych, a w sensie bardziej praktycznym może przejawiać się w eliminowaniu ze sklepików szkolnych towarów, których popularność wynika z konsumpcyjnych mód (chipsy, słodycze, hot-dogi itp).

Należy również zwracać uwagę na kulturę jedzenia w trakcie spożywania obiadu na stołówce szkolnej, przestrzeganie zakazu jedzenia w trakcie lekcji, czy żucie gumy, które nie tylko łamie konwencje kulturalnego zachowania, ale jednocześnie staje się jakimś substytutem jedzenia.

Kształtowanie umiarkowania, jako cnoty głównej, wiąże się również z kwestią wychowania seksualnego, czy mówiąc precyzyjniej – wychowania do czystości. Szkoła powinna opierać się zewnętrznym próbom narzucania tzw. nowoczesnej edukacji seksualnej opartej na instruktażu. Z tym wymiarem ludzkiej egzystencji wiążą się również kwestie związane z położeniem akcentu na odpowiedni ubiór młodzieży.

Męstwo

Czwartą cnotą kardynalną jest męstwo. Ma ono za zadanie okiełznać uczucia śmiałości i tchórzostwa, w celu realizacji dobra lub obrony przed złem. Te gwałtowne i silne uczucia niejednokrotnie uniemożliwiają realizację dobra. Szkoła do pewnego stopnia może wdrażać do męstwa dzięki ukazywaniu uczniom przykładów takich zachowań w literaturze oraz historii.

Pomocne w tym zakresie będzie także metoda harcerska, która z zasady uczy samodzielności i odwagi. W sensie bardziej praktycznym istotne będzie nabycie przez ucznia odwagi cywilnej oraz nieustępliwości w dążeniu do celu, co wiąże się z cnotą pokrewną męstwu – wielkodusznością.

Wykorzystano: o. J.Woroniecki, Katolicka etyka wychowawcza,, t.I-II/A Lublin 1986 oraz św. Tomasz, Suma Teologiczna  I-II, 71 (wydanie londyńskie).

PS. Jak w 30 dni zdobyć kontrolę nad uczniami i odzyskać spokój w klasie? Kliknij w banner poniżej.

ZAMÓW KSIĄŻKĘ