Jak dzięki tej jednej cnocie zablokować 11 wad?

.

Czy można przyśpieszyć pracę nad charakterem? Niby za dotknięciem czarodziejskiej różdżki wzmocnić siły duchowe? Takie magiczne metody oczywiście nie istnieją, ale… pewne możliwości w tym zakresie mamy. Wynika to z faktu, że cnoty są ze sobą wzajemnie powiązane. Formowanie jednej – automatycznie wzmacnia pozostałe. Jeśli zaczniemy pracę od tej, która w największym stopniu oddziaływuje na inne, to efektywność takiej strategii może nas zaskoczyć.

„Małe męstwo”

Jedną z takich cnót jest cierpliwość. Pokrewna męstwu, a niekiedy nawet zwana „małym męstwem”. O ile męstwo właściwe polega na przyjęciu gwałtownej śmierci w imię pewnego ideału, to zadaniem cierpliwości jest znoszenie każdego innego zła.

Św. Grzegorz pisze, że jest ona strażniczką cnót, bo właściwy dla niej „czynnik znoszenia”, wiąże się praktycznie z każdą cnotą. Stąd jej szczególna rola w kształtowaniu charakteru (cyt. za: św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, 2-2, q.136, a.4, tłum. ks. S. Bełch).

Wbrew pozorom cierpliwość nie ma bezpośredniego związku z tzw. „nerwami”. Mówi się bowiem, że ktoś: „stracił cierpliwość i się zdenerwował”. W pierwszej kolejności opanowuje smutek, nie gniew!

Zaburza nas smutek

Św. Augustyn ujmuje to tak:”cierpliwość ludzka jest tym dzięki czemu znosimy zło z równowagą umysłu – to jest wolni od zaburzeń ze strony smutku – po to, byśmy na skutek znieprawienia umysłu, nie odstąpili od dobra, poprzez które dochodzimy do dóbr większych” (tamże, q. 136, a. 1)

Innymi słowy: gdy pojawia się jakaś niedogodność życiowa czy ból zadawany przez innych ludzi, to wywołują one smutek, odciągający nasz rozum od dobra.

Można powiedzieć, że cierpliwość znajduje się na pierwszej linii frontu. Pełni ważne zadanie strażnika, który w pierwszej kolejności reaguje na nacierające zło. Miarkuje (opanowuje) smutek związany z tym atakiem i w ten sposób rozbraja potencjalne wady.

Dobrze uformowana automatycznie blokuje rozwój przynajmniej kilku wad, a tym samym sprzyja kształtowaniu się odpowiadających im cnót. Wystarczy zatem skoncentrować się na omawianej cnocie, żeby znacząco przyśpieszyć pracę nad charakter!

Jakie wady powstrzymuje cierpliwość?

Oto te, które wydają się mieć szczególne znaczenie w analizowanym kontekście:

1. Gniew

Najczęstszą reakcją na nieopanowany ból – zadawany z zewnątrz – jest gniew, który tym samym „rozbija wewnętrznie” cnotę łagodności. Nerwowa reakcja jest niemal naturalna, dlatego zniecierpliwienie kojarzy się nam często właśnie z gniewem, a nie ze smutkiem.

2. Rozpacz

Może się zdarzyć, że zło przytłoczy nas swoim ogromem, sprawiając, że utracimy nadzieję na pozytywny rozwój wydarzeń i popadniemy w rozpacz. Załamiemy się całkowicie i nie będziemy w stanie wykonać żadnego pozytywnego działania.

3. Nienawiść

Tuż za gniewem (a czasami przed) podąża nienawiść, godząc tym samym w miłość.

4. Mściwość

Nienawidząc dążymy do zemsty. W efekcie podminowujemy sprawiedliwość (por. tamże q. 136, a. 2).

5. Obżarstwo

Cnota umiarkowania w jedzeniu i piciu, podobnie jak cierpliwość, ma za zadanie opanować smutek. Różnica polega na tym, że jego przyczyną nie są inni ludzie (choć pośrednio może tak się zdarzyć), lecz niemożność zrealizowania pragnienia spożywania pokarmów ponad rozumną miarę. Formalnie cierpliwość bierze na cel inny przedmiot, ale sama umiejętność opanowania smutku może być przydatna i w tym przypadku.

6. Lenistwo

Niechęć do pracy ma źródło w duchowej miękkości, która nie radzi sobie z wysiłkiem związanym z pracą. Gdy nauczymy się te trudy cierpliwie znosić, lenistwo będzie w odwrocie.

7. Nieposłuszeństwo

Nieposłuszeństwo sprawia, że nie wykonujemy poleceń przełożonych, które subiektywnie uznajemy za bezzasadne. Gdy opanujemy sztukę podporządkowywania się i znoszenia woli innych, zniknie ta wada.

8. Pycha

Pycha jest „królową wad”. Cierpliwie znosząc upokorzenia innych – ćwiczymy pokorę, osłabiając tym samym działanie pychy.

9. Kłamstwo

Ludzie kłamią z obawy przed karą, odrzuceniem lub inną formą dolegliwości. Cierpliwość pomaga znosić tę dolegliwość, a tym samym usuwa podstawę do kłamstwa.

10. Tchórzostwo

Tchórz reaguje ucieczką na nacierające zło. Cierpliwość pomaga nam znosić to zło, podawane w mniejszych dawkach. Tym samym przysposabia do męstwa, które ma na celu nie odstąpienie od dobra w sytuacji ostatecznej.

11. Brak rozwagi

Do podjęcia właściwej decyzji niezbędna jest rozwaga. Niestety, ludzi męczy zastanawianie się, poszukiwanie najlepszych rozwiązań. Chcą szybko dokonać wyboru i mieć sprawę „z głowy”. Czasami szybka decyzja ma sens, ale nie zawsze. Dlatego im będziemy cierpliwsi, tym głębiej się namyślimy i podejmiemy trafniejszą decyzję. Oczywiście pamiętamy, że roztropność jest „woźnicą cnót” i kieruje też cierpliwością, ale, jak widzimy, w drugą stronę również istnieją oddziaływania.

Wzmacniamy również cnoty

Opanowanie cierpliwości sprawia, że blokujemy rozwój wymienionych wad. Dzięki temu równocześnie wspomagamy, bądź w pewnym zakresie formujemy między innymi następujące cnoty:

łagodność, nadzieję, miłość, sprawiedliwość, umiarkowanie w jedzeniu i piciu, pracowitość, posłuszeństwo, pokorę, hojność, prawdomówność, męstwo, rozwagę.

Jeśli zatem w miarę szybko chcielibyśmy widzieć postępy w pracy nad charakterem, zacznijmy od cierpliwości!

PS. Można doszukiwać się również związków z innymi sprawnościami moralnymi i wadami, ale wskazałem te, które wydają mi się szczególnie istotne w kontekście cierpliwości.

(Przy opracowywaniu artykułu korzystałem z Sumy teologicznej św. Tomasza z Akwinu.)

Foto: morgueFile

Fot. ikona wpisu:  Pixabay.com/pl  Myriams-Fotos

PS. Podstawy klasycznej metody nauczania. Kliknij w banner, aby dowiedzieć się więcej.

ZAMÓW KSIĄŻKĘ